Στις αρχές του 2006 τα Ηνωμένα Έθνη ζήτησανμέσω του Προγράμματος Ανάπτυξης Ηνωμένων Εθνών (United Nations Development Programme) την υποβολή προτάσεων για την αποκατάσταση και διατήρηση απειλούμενων με εξαφάνιση μνημείων σε όλοκληρη την Κύπρο. Το πρόγραμμα αποσκοπεί στο να συμβάλει στην ανάπτυξη ενος κλίματος συνεργίας και εμπιστοσύνης μεταξύ των κοινοτήτων μέσω της συνεργασίας σε θέματα κοινού ενδιαφέροντος.

Το Έργο είναι κάτω από την αιγίδα του Προγράμματος Ανάπτυξης των Ηνωμένων Εθνών (UNDP) και τυγχάνει οικονομικής υποστήριξης από το USAID.

Το Κοινοτικό Συμβούλιο Κοντέας και ο Σύνδεσμος Προσφύγων της Κοντέας μετά από ομόφωνη απόφαση υπέβαλαν στις 14 Μαρτίου αίτηση στα Ηνωμένα Έθνη για την αποκατάσταση και διατήρηση της εκκλησίας του Αγίου Χαράλαμπου και των ηλιακών τις καθώς και την διάσωση της πολιτιστικής κληρονομιάς του χωριού.

Η πρόταση περιλαμβάνει επίσης μελέτη για την αποκατάσταση και διατήρηση της Καθολικής Εκκλησίας, των Φραγκικών Επαύλεων και του μοναδικόυ συστήματος υπογείων στέρνων και αγωγών άρδευσης τα οποία βρίσκονται στο ίδιο συγκρότημα.

Η πρόταση για το Έργο αποτελείται κυρίως από την μελέτη για την Εκκλησία του Αγίου Χαράλαμπου και την επακόλουθη αποκατάσταση αυτής όπως και των γειτονικών κτιρίων τα οποία θα χρησιμοποιούνται για κοινές δραστηριότητες μεταξύ των κοινοτήτων καθώς επίσης και για την δημιουργία του Πάρκου Ειρήνης το οποίο θα χρησιμοποιείται ως χώρος για πικνίκ και υπαίθριες δραστηριότητες.

Κοντέα – Τοποθεσία και Πλαίσιο/Ιστορία

Το χωριό της Κοντέας είναι τοποθετημένο σε μια πολύ ευνοϊκή θέση στην Νοτιοανατολική πλευρά της πεδιάδας της Μεσαορίας, μεταξύ των τριών κυρίων πόλεων, Αμμοχώστου, Λευκωσίας και Λάρνακας. Ήταν αρχικά Φράγκικο φέουδο αλλά μετεξελίχθηκε σε χωριό με την εισροή ατόμων που επιζητούσαν εργασία στην γόνιμη γή αυτού που μετέπειτα έγινε γνωστό ψς το Φράγκικο τσιφλίκι.

Η Κοντέα, με παραγωγή διαφόρων ειδών φρούτων και λαχανικών, μεγάλες φυτείες εσπεριδοειδών και ελιών καθώς επίσης και αμπελώνες ήταν το γεωργικό κέντρο της περιοχής. Πράγματι, το πρώτο φεστιβάλ σταφυλιού είχε διεξαχθεί στην Κοντέα και γιορτάζεται ακόμη και σήμερα από τους ανθρώπους της στη Λάρνακα.

Το έτος 1965-66 δημιουργήθηκε σε πειραματικό στάδιο μια φυτεία Χαρουπιών που αποτελείτο απο 350 δέντρα σε ένα μεγάλο τεμάχιο κοινής γης με εξαίρετη θέα, τοποθετημένο στα νότια του χωριού. Βρίσκεται περίπου 500 μέτρα από το συγκρότημα της Εκκλησίας, στο παρακλάδι του δρόμου από το Πέργαμος.

Η σύγχρονη Κοντέα ήταν ενα πολυ κοσμοπολίτικο χωριό με κινηματογράφους, ταβέρνες, νεολαία και αθλητικά σωματεία.

Η Έπαυλη

Οι Φράγκοι έκτισαν σε μια υπερυψωμένη τοποθεσία μια μεγαλοπρεπή πετρόκτιστη έπαυλη με θέα την απέραντη πεδιάδα. Εκτενή ερείπια αυτής της Έπαυλης στέκουν ακόμη και σήμερα, κυρίως λόγω των εργασιών αποκατάστασης που είχαν αναληφθεί το ετος 1797. Πράγματι, μια πλάκα που είχε χαραχτεί το έτος εκείνο και που κάποτε αποτελούσε μέρος της Έπαυλης περιγράφει έντονα την Κοντέα:

Το Καθολικό Παρεκκλήσι

Οι απόγονοι των Ευρωπαίων, που συνέχισαν να κατοικούν στην Έπαυλη μέχρι και το 1974 έκτισαν επίσης ένα Καθολικό Παρεκκλήσι περίπου 200 μέτρα μακριά το 1910. Πιστεύεται ότι το παρεκκλήσι αυτό είχε αφιερωθεί στον Άγιο Αντώνιο και είχε χτιστεί με πόρους της Καθολικής Εκκλησίας του Παναγίου Τάφου στην Ιερουσαλήμ. Μόνο κάποια ασήμαντα ερείπια έχουν παραμείνει. Υπάρχουν όμως φωτογραφίες του Παρεκκλησιού όπως έστεκε το 1973 όπως επίσης και πολύ λεπτομερείς περιγραφές του κτιρίου και των περιεχομένων του. Δύναται να αποκατασταθεί σε μια πραγματική απεικόνιση του πρωτότυπου. Η δυτική πλευρά του προαύλιου της εκκλησίας χρησιμοποιείτο ώς κοιμητήριο.

Το σύστημα άρδευσης

Η Κοντέα είχε ένα μοναδικό μεσαιωνικό σύστημα άρδευσης που παρείχε στο χωριό από τα νότια και μέσω μιας σειράς υπογείων υπονόμων και λαγουμιών τρεχούμενο νερό που έρεε με τη δύναμη της βαρύτητας μέσα σε ένα σύστημα πετρόκτιστων στέρνων και υδραγωγών. Το σύστημα αυτό συνέχιζε να είναι σε λειτουργία μέχρι και την δεκαετία του 1960. Μέρος του συστήματος έτρεχε παραπλήσια της δυτικής πλευράς της Έπαυλης. Οι δύο στέρνες, η μια από τις οποίες ξεκινούσε από το Καθολικό Παρεκκλήσι και η άλλη από την βορειοδυτικότερη πλευρά της Έπαυλης υπάρχουν ακόμη και σήμερα μαζί με τους πέτρινους αγωγούς που τις ενώνουν. Αυτά τα ερείπια θα μπορούσαν κάλλιστα να αναζωογονηθούν μέσω ανακαίνισης.

Η Κύρια Ελληνορθόδοξη Εκκλησία

Η κύρια εκκλησία της Κοντέας είναι αφιερωμένη στον Άγιο Χαράλαμπο. Βρίσκεται στα ανατολικά όρια της Φραγκικής Έπαυλης και στέκει στο χώρο δυο προηγουμένων ναών, ο πρώτος εκ των οποίων πιστεύεται πως είχε κατασκευαστεί περί το 1570. Η εκκλησία, που είναι μονόκλιτησταυρεπίστεγοςτύπουβασιλική εκκλησία, εγκαινιάστηκε από τον Αρχιεπίσκοπο Σωφρόνιο το 1876.

Ήταν η μοναδική μεγάλη εκκλησία σε ολόκληρη την επαρχία Αμμοχώστου που είχε αφιερωθεί στον Αγιο Χαράλαμπο και ως εκ τούτου ήταν ενα πολύ δημοφιλές σημείο συνάντησης για τον εορτασμό της ημέρας Γιορτής του Αγίου στις 10 Φεβρουαρίου κάθε έτους. Κατα μήκος της δυτικής και νότιας πλευράς του προαυλίου, η εκκλησία περιβάλλεταιαπό κτίρια που χρησιμοποιούνταν κυρίως ως στεγασμένη Αγορά την ημέρα εορτής του Αγίου σε περίπτωση βροχών. Υπήρχαν στις δύο άκρες και στην γωνία του σχήματος γάμμα (Γ) αψιδωτού οικοδομήματος τρια σχετικά μεγάλα δωμάτια που χρησιμοποιούνταν συνήθως για να φιλοξενίσουν ταξιδιώτες και επισκέπτες.

Αυτά τα κτίρια βρίσκονται σήμερα σε άσχημη κατάσταση με μόνο τις πέτρινες αψίδες να παραμένουν. Υπάρχει όμως αριθμός φωτογραφιών του αρχικού οικοδομήματος καθώς επίσης και περιγραφές ατόμων που θυμούνται τη διάταξη του όλου χώρου.

Το Δημοτικό Σχολείο

Στη βόρεια πλευρά της εκκλησίας στέκει το πρώτο δημοτικό σχολείο του χωριού. Το κτίριο μοιάζει καλά διατηρημένο, κυρίως επειδή κατοικείται.

Το Τέμενος

Μετά το 1974 κατασκευάστηκε ένα τζαμί στην περιοχή της Κοντέας, γύρω στα 200 μέτρα νότια της Εκκλησίας. Επομένως, σε μια ακτίνα 200 μέτρων υπάρχει ένα Καθολικό παρεκκλήσι και κοιμητήριο, μια Ελληνορθόδοξη εκκλησία και βοηθητικά κτιρια, μια μεσαιωνική Έπαυλη, ένα σύστημα άρδευσης που αποτελείται από πέτρινες στέρνες και υδραγωγούς, ένα παλαιό σχολείο και ένα σύγχρονο τζαμί.